Frida Kahlo…

Ongeveer 1,5 jaar geleden vroeg een dierbaar vriendinnetje mij of ik, als kunstfreak, meeging naar een tentoonstelling van Frida Kahlo. Nou is het altijd lachen gieren brullen met dat mens. Ingrid dan, Frida ken ik niet persoonlijk. Dus dan is het antwoord nog al eens gauw ‘ja’, daar hoef ik nooit lang over na te denken. Ik vermoed dat wanneer Ingrid vraagt of ik mee ga om de aanvraag te doen voor haar CIZ-aanvraag om in te kaarten wat het indicatie niveau is voor haar hulpbehoevendheid, -momenteel nog nul-, of bij Bosman een machtiging in te vullen voor de aanvraag van incontinentiebroekjes, -die ze overigens nog lang niet nodig heeft-, ik naar alle waarschijnlijkheid zal roepen: “I’m IN, honey! Leuk!”

Frida zelf (her-)kende ik alleen vanwege de snor boven haar ogen. (Sorry Frida…)

Dus op naar Assen, naar het Drents Museum. Naar Viva la Frida. En sindsdien ben ik ook besmet met het Frida-virus. 😳

Hier is Frida pas twee jaar oud maar dit is een echte portretfoto. Haar vader leert haar van jongs af aan hoe te poseren.

Haar vader, Guillermo Kahlo, is haar eerste fotograaf. Er zullen er nog vele volgen, zoals Nickolas Muray en Edward Weston.

Al jong assisteert Frida haar vader. Ze begeleidt hem tijdens zijn opdrachten en bewaakt de camera als hij een epileptische aanval krijgt. Ook assisteert zij hem in de donkere kamer.

Ze heeft het niet gemakkelijk gehad, die Kahlo. Tegenwoordig zou ik dat ‘een wijf met ballen’, noemen. Al snap ik niet helemaal waarom, want menig kerel zou, in haar situatie, bibberend in bedje liggen kermen om “een beschuitje met rosbief en een kopje thee…”

Toen ze zes jaar oud werd, werd ze getroffen door kinderverlamming aan haar rechterbeen waarbij dit been zodanig niet mee ontwikkelde, dat het zo dun bleef dat ze zich er voor schaamde. Het enige naakt van haar dateert volgens Wikipedia van een schilderij, gemaakt door haar echtgenoot Diego, zittend op een stoel, met haar dunne been onder het andere, zodat het niet opviel. 

Van haar vader kreeg ze de mogelijkheid om te leren, best bijzonder voor haar tijd. Hij schreef haar in op de vooraanstaand bekende Nationaal Voorbereidende School. Frida hoopte in die tijd ooit medicijnen te gaan studeren. Waarbij ik mij, als simpele sterveling in 2023, -We zijn immers, back to basic, in al onze arrogantie, vergeten dat we, in vergelijking met het universum nog minder zijn dan de gassen in de scheet van parasiet in de stront van een vlieg-, afvraag: dokter of apotheker? 🤔

Toen ze 18 jaar oud was, viel die droom aan diggelen. De bus waarin ze toen reed, werd aangereden door een tram waarbij een stalen leuning via haar linkerzij haar lichaam binnendrong! 😳 Zie je het voor je? 😳 Ik hoop het niet want de leuning kwam er via haar vagina weer uit. 😖 (Lees daarbij opgeteld: Fracturen en ribben op diverse plaatsen bij heupen en ribben, elf breuken geteld bij haar been en ook haar ruggengraat en voet op meerdere plekken “wat onstabiel”, zeg maar. (Lees: ‘Aan gort. Moes. Smurry. Vloeibaar..’. Ondergetekende zou voor minder van het Ina Boudier Bakkergebouw zijn afgesprongen.)

Vanuit mijn werk als doktersassistente ken ik twee soorten patiënten. Patiënten met het PHPD-syndroom, -Pijntje Hier Pijntje Daar-. En patiënten zoals Frida. Die denken: “Oké, hoe ga ik mijn leven nu eens op een, noem het, constructieve wijze invullen?”

Vanuit haar bed bedacht Frida een voor haar situatie doelmatige oplossing. Want waarom zou je jezelf of je omgeving, vanuit je bed met behulp van een spiegel, niet kunnen schilderen? Er is een ware ergotherapeut aan haar verloren gegaan.

Ondanks de bijna constante pijn en de vele tijd in bed en in het ziekenhuis, vindt Frida tóch de veerkracht om te schilderen. Hier werkt ze aan een tweede versie van Portret van Frida’s familie waarbij ze zich baseert op een eerder werk uit 1936.

Dokter Farill probeert de rugpijn van Kahlo te verlichten door haar in tractie te leggen. Hiervoor wordt een zwaar gewicht gebruikt, is het bed gekanteld en haar hoofd vastgebonden. Met een ingenieuze ‘schildersezel’ aan haar bed kan ze toch schilderen.

Aan Frida’s lippen staat een trechter vol vet eten: worst, hersenen, vis en kalkoen. Daar bovenop een schedel van suikergoed met haar naam erop. Als ze dit schildert, is ze herstellende van een operatie. Ze is zo sterk vermagerd, dat ze om de 2 uur gepureerd voedsel moet eten.

Haar pijn is letterlijk en figuurlijk een martelgang. Het houten apparaat, wellicht haar schildersezel, lijkt op een pijnbank. De enorme trechter roept herinneringen op aan de verschrikkelijke watermartelingen tijdens de Spaanse inquisitie.

Haar laken is bestippeld met celachtige vormen. De zon en maan schijnen tegelijk. Haar hemelbed staat in een ravijnachtig landschap. Frida plaatst zichzelf in het grote geheel; van het kleinste organisme tot de oneindige kosmos.

Huwelijk

Zo’n 4 jaar later leerde ze Diego kennen, haar toekomstige echtgenoot van 21 jaar ouder met wie ze trouwde onder de voorwaarde dat ze er geen seks mee hoefde te hebben, -snap ik-.

In 1951 luidde een citaat van Frida uit de krant: “Ik heb twee zware ongelukken in mijn leven doorstaan. Die tram. En Diego.” Hij zal haar op ander gebied dan vast weer wel stabiliteit hebben gebracht want als je denkt dat Frida gewoon niet zo’n seksbeest was, niks is minder waar. Zowel zij als Diego hielden er meerdere buitenechtelijke affaires op na. Frida met zowel mannen als vrouwen, bekend en onbekend.

Ook politiek waren de echtelieden actief. Zelfs een paar weken voor haar dood nam Frida nog deel aan een demonstratie tegen de Amerikaanse inmenging in Guatemala (maar ja, waar bemoeien de Amerikanen zich nou niet mee?)

Frida schilderde dus kunst. Vanuit haar bed in de eerste jaren. Intrigerende kunst.

Sporen van geweld spatten van het doek, letterlijk en figuurlijk. Bewust doorboort Kahlo de lijst hierboven met spijkers en overal laat ze bloedrode verfvlekken en vingerafdrukken achter. Kunsthistoricus en biograaf Hayden Herrera brengt dit schilderij in verband met Kahlo’s gevoel te zijn ‘vermoord door het leven’. Het is het eerste schilderij dat Frida schildert nadat ze ontdekt dat Diego in 1934 een affaire had met haar zusje Cristina. Het verhaal van een moordzaak dat Frida las in de krant over een man die zijn geliefde neerstak, betrok ze mogelijk op zichzelf. De woorden waarmee de moordenaar zichzelf verdedigde, -dat het maar een paar kleine steken waren-, heeft ze boven de scene gezet.

Frida is diep gekrenkt door Diego’s ontrouw met haar lievelingszus. Ze verlaat haar man enkele maanden. Uiteindelijk vergeeft ze zowel haar man als haar zus.

Ouderlijk huis

Ook haar geboortehuis dat ze achter heeft gelaten is minstens zo veelzeggend.

In de jaren 60 hadden mensen weinig belangstelling voor het huis. Snap ik ook weer. -Wie toont er nou, anno 2023, belangstelling voor de Astridlaan hier.-🤤 Maar toen haar kunst eenmaal ging lopen, -rond 1980, maar meestal as ge dood bent 🥴-, werd onder invloed van Diego het blauwe huis alsnog tot internationaal bedevaartsoord gebombardeerd. Als het maar pingels oplevert he…

Ik ben er trouwens eigenlijk nooit helemaal uitgekomen of die Diego nou een vent was die er op kunstzinnig en sociaal gebied zelf toe deed of dat het unnen bokkenlul was, ten koste – en over de rug – van zijn getalenteerde vrouw. 🤔

Een vurige, mensvormige bloem in de vorm van een dooraderde baarmoeder, met armen als eileiders. Tegelijk doen de contouren denken aan een penis, met een orgastische uitbarsting vol lichtflitsen (nou niet gaan overdrijven, Frida…). Ze linkt seksualiteit aan de levenskracht van de natuur. Met het toevoegen van de zon en een bliksemschicht doordrenkt ze het schilderij met kosmische energie. Je energetische zonnevlecht zou er spontaan van gaan steigeren.

Religie

“Idiota!” Dat krabbelt Frida later achter op haar communiefoto. Ze wordt niet graag als religieus beschouwd. “Ik wil dat mensen weten dat ik dat niet ben”, stelt ze. Hoewel ze als volwassene het Katholicisme fel verwerpt, beïnvloeden christelijke beeldtaal en symboliek wel degelijk haar kunst.

Familie

Frida’s moeder zit hier als jong meisje op een familiefoto. Drie vrouwen, ook Frida’s oma, zijn gekleed in de traditionele Tehuana-stijl, inclusief de gestevende kraag, de ‘resplandor’. Frida is als kind al bekend met deze kleding. Mathilde Calderon y Gonzalez, -Frida’s moeder’, is een ‘mestiza’, een mix. Haar ouders hebben zowel Spaanse als oorspronkelijk Mexicaanse roots. Via haar moeder komt Frida in aanraking met de traditionele kledingstijl van vrouwen uit de zuidoostelijke regio Tehuantepec.

Zussen

In hun mooiste kleren en met grote haarbanden poseren de zussen voor hun vader. Frida, -rechts-, draagt een jurk van fluweel, haar zusje Cristina, -die klaarblijkelijk ook viel voor de dikke buik van Diego-, een matrozenjurk. De oudere zussen Matilde en Adriana, hebben jurken aan van luchtige mousseline, passend bij hun status als jong volwassen vrouwen.

Veel familiefoto’s zijn hier gemaakt, op het balkon van het ouderlijk huis, later La Casa Azul. Frida staat in het midden, met gevouwen armen, mij niet helemaal helder of dit voor of na het verschrikkelijke ongeval was, -Ik denk nog ervoor-. In een mouwloze jurk en met een scherpe scheiding in het strak naar achter gekamde haar, valt ze op, (wat mij betreft omdat ze er niet uit ziet als de duizend-in-een-dozijn-look van haar zusters.) Haar zusje Cristina en een nichtje kiezen voor modieuze bobkapsels.

Frida’s kleding

Alsof je een stralenkrans om je hoofd draagt, net als de Heilige maagd Maria, -die religieuze invloed, ondanks haar aversie tegen het Katholicisme, weet je nog?-. Zo dragen de Tehuana-vrouwen de ‘huipil grande’ of de ‘resplandor’, -die stijve kraag-, Spaans voor ‘stralend’. Gecombineerd met een satijnen rok is het een outfit voor plechtigheden zoals bruiloften en processies. Bij gewonere gelegenheden, bijvoor de kerkgang, ligt de kanten kraag plat om de hals en lijkt het op een cape. De oorsprong van de ‘resplandor’ is onduidelijk. Waarschijnlijk was het een blouse, vandaar de twee mouwen die nu geen functie meer hebben.

Het kristallen huwelijkscadeau

Frida Kahlo en Diego Riviera, één gezicht. Maar… de helften sluiten niet aan. Samen zijn ze een vreemd hybride wezen. Tussen de dorre takken om het portret, schijnen de zon en de maan; tegengestelden, maar ook de symbolen tussen de mannelijke en de vrouwelijke energie. Ik denk dat de zonnevlechtkenners je hier ongetwijfeld meer over kunnen vertellen dan ondergetekende. (-Ze had volgens mij feilloos door hoe de verhouding tussen hen zat, onze Frida.) Schelpen en slakken schijnen te staan voor vruchtbaarheid. Als ze vijftien jaar getrouwd zijn, geeft Frida dit werk als huwelijkscadeau. Mij niet helemaal bekend of dit voor of na ‘Cristina-gate’ was.

Meer kunst van Frida

De zon en de maan en het Chinese Yin-Yang-symbool komen vaak voor in Frida’s werk. Het zijn tegenpolen die elkaar aanvullen en zorgen voor evenwicht. Frida tekent een oog precies in het midden. Misschien is er een verband met haar uitspraak: ‘Het is een wonderlijk iets om ogen te hebben.’

Het figuurtje hierboven lijkt verdwaald in een desolaat landschap. Frida gebruikt een antiek Mexicaans beeldje uit de privécollectie als model. Volgens een recensent die Kahlo’s allereerste solo tentoonstelling in New York bezoekt, beeldt het ‘De overleving van Mexico in een wankele wereld’ uit. Bewust kiest Frida voor een sierlijke tinnen lijst uit de Mexicaanse deelstaat Oaxaca.

Frida schetst verschillende omhelzingen: tussen man en vrouw, dag en nacht, leven en dood. Alles staat met elkaar in verbinding. De tekening hierboven verwerkt zij later in het schilderij ernaast.

Lucha Maria zit op een vulkanische steen, precies op de grens van dag en nacht. De piramides van Teotihuacan zijn gewijd aan de zon en de maan en staan voor het Mexicaans verleden. Het speelgoedvliegtuigje in haar hand verwijst mogelijk naar de Tweede Wereldoorlog of symboliseert de toekomst.

Het was een Mexicaanse traditie om een overleden kindje te herdenken door het vast te leggen op een tekening of schilderij. Deze traditie gaat zelfs terug tot de 16e eeuw tot het koloniale tijdperk! Frida maakte dit schilderij voor haar vriendin Delfina. Zij was een inheemse Indiase vrouw en model voor Diego Rivera.

Het overleden jongetje op het schilderij is Dimas Rosas. Toen Dimas serieus ziek werd, weigerde zijn familie medische hulp en zochten hun heil in hekserij. Diego heeft nog geprobeerd om medische hulp te regelen maar de familie bleef weigeren. Uiteindelijk stierf het jongetje aan de ziekte.

Het schilderij is uiteindelijk nooit bij zijn moeder terechtgekomen. Het is onbekend waarom niet. Het maakt nu deel uit van de collectie van het Dolores Olmedo Museum in Mexico stad.

Stillevens met een boodschap

Frida’s stillevens zitten vol symboliek. Net als de, haar zeker bekende, zeventiende-eeuwse Nederlandse stillevens. Ze verrijkt haar schilderijen met Mexicaanse, Hindoeïstische, katholieke en persoonlijke symboliek maar houdt de universele boodschap ‘Gedenk de sterfelijkheid’ (memento mori) in stand.

Als baby met een volwassen hoofd ligt Kahlo in de armen van haar voedster. De voorstelling roept de associatie op van Maria met Jezus. Maar moederlijke liefde en aandacht ontbreken. De voedster draagt een mannelijk Azteeks dodenmasker en komt zo kil en afstandelijk over. ‘Ik ben een mix’, zegt ze regelmatig. Hier laat ze dat duidelijk zien. Ze mengt katholieke verhalen met Azteekse gebruiken en verwijst naar haar eigen leven.

Het kuiken en de vlag

Met verschillende soorten Mexicaans fruit laat Frida zien dat ze verknocht is aan haar geboorteland. Ze schildert regelmatig bloemen en fruit vanwege hun sensuele bijbetekenis. De vlag van Mexico zet ze in een opengesneden vrucht, een Mamey. Mogelijk is het een verwijzing naar het ongeluk waarbij een stang haar vagina doorboorde.

Zon en leven

Tegen het eind van haar leven verdiept Frida zich steeds meer in oosterse filosofie. Ze beeldt hier Diego af als ‘zon’, met de glimlach van Boeddha en het derde oog en rode kleur van de Hindoeïstische god Shiva. Hij zweeft voor embryo- en vaginavormige planten, met goud-groene kleur van de godin Parvati. Rood en groen, mannelijk en vrouwelijk, Shiva en Parvati, het zijn tegenpolen die elkaar in balans brengen, Net als Diego Rivera en Frida Kahlo.

Vrienden dichtbij Frida

Familie, schoolvrienden, kunstenaarsvrienden, politieke vrienden, Kahlo heeft veel trouwe vrienden, vaak voor het leven. (Herkenbaar, al heb ik er iets minder.) Vlak na haar ongeluk, begint ze met portretteren van haar vrienden. Zo zijn ze dichtbij en voelt Frida zich minder eenzaam. Later maakt ze portretten in opdracht, een welkome bron van inkomsten. (-Dat herken ik dan weer niet. Nah oké, sporadisch.- 😆)

Kahlo haalt inspiratie uit schilderijen van Europese meesters (wanneer leefde Van Gogh ook alweer? 🤔) maar ontwikkelt al snel een eigen stijl. Soms geeft ze vrienden zelfportretten cadeau, zodat die haar niet vergeten. (Ook herkenbaar. Of ze er blij mee zijn is vers 2 maar da’s hun probleem…)

Ik dacht even…: “Diego dan in early life? 😳” Maar dat zou te mooi om waar te zijn geweest. Neen, dit was Nickolas Muray, die beroemde fotograaf, ze heeft er een knipperlichtrelatie mee die mij doet denken aan de Gooise matras, en die eindigt als Muray trouwt (pleit voor ze wat mij betreft). Ze blijven wel goede vrienden.

“Het beste werk dat ik ooit maakte”, vertelt Kahlo aan de dochter van Doña Rosita Morillo Safa. Ze is de moeder van Eduardo Morillo, een Mexicaanse diplomaat en een van Frida’s beste vrienden. In de loop van de jaren kocht hij 30 schilderijen van Kahlo.

In de ogen van de vrouw zie je droefheid maar kalmte en troost voeren de boventoon. Het witte haar geeft haar een aureool van licht.

Achter de rustig breiende vrouw schildert Kahlo wilde takken en bladeren als rustig contrast. Daarmee brengt ze de voorstelling in evenwicht. Ze vindt haar inspiratie in het werk van Europese kunstenaars. Dit werk lijkt op een portret dat Vincent van Gogh maakte van Madame Roulin (La Berceuse). Het schilderen van de oude vrouw gaf de kunstenaar troost. Misschien gold dat ook voor Kahlo.

Gasten

Kahlo en Rivera ontvangen vaak vrienden. Hier zijn choreograaf Rosa Covarrubias en haar man, de schilder Miguel Covarrubias te gast. Ook zijn Alfa Rios Henestrosa en haar zus Nereida Rios er regelmatig. Zij komen uit de regio Juchitãn in Oaxaca en nemen regelmatig Tehuana-kleding voor Frida mee.

Hechte vriendinnen

Ze zijn hechte vriendinnen, ook al is fotograaf en activist Tina Modotti 10 jaar ouder dan Frida. Door haar wordt Frida lid van de Mexicaanse Communistische Partij. Ook stelt Modotti haar voor aan Diego Rivera. Haar onafhankelijkheid en creativiteit zullen indruk gemaakt hebben op de jonge Frida.

Frida blijft politiek tot haar overlijden. Net als Rivera en andere Mexicaanse kunstenaars wil zij haar kunst inzetten voor het communisme. Ze schrijft daar de laatste jaren van haar leven over in haar dagboek. Van Jozef Stalin maakt ze een meer dan levensgroot portret. Hierboven een voorstudie van dat schilderij.

Twee Frida’s

Hun handen zoeken hulp bij elkaar en zij delen één hart. De twee Frida’s, hoe verschillend ook, hebben elkaar nodig. Ze maakte meerdere schilderijen waarop ze zichzelf dubbel afbeeldde.

Gekleed als Tehuana-moeder en als Europese bruid: Kahlo verwijst hier naar haar dubbele identiteit. Ook voelt ze zich mogelijk ‘gespleten’ in haar rol als echtgenote en haar onvermogen om kinderen te baren.

Tijdelijke vlucht

Met de visumaanvraag hierboven probeert Frida tijdelijk Mexico te ontvluchten, nadat haar vriend en Russische revolutionair Leon Trotsky is vermoord. Frida en haar zus Cristina zitten 2 dagen in hechtenis voor ondervraging. Rivera haalt haar daarom over om -net als hij- naar San Francisco te komen. Rivera werkt daar aan een enorme muurschildering. Hoewel ze op dat moment gescheiden zijn, maken ze zich continu zorgen om elkaars welbevinden.

Luther Burbank

De Amerikaanse botanicus Luther Burbank wijdde zijn leven aan het kruisen van planten en liet zich begraven onder een Libanonceder in zijn tuin. Frida is onder de indruk van zijn gedachtengoed en maakte dit portret als eerbetoon aan hem. Kahlo schildert hem zelf als een ‘kruising’, een hybride wezen van mens, boomstronk, kadaver én levende plant. Zijn eigen, inmiddels vergane lichaam dient als voedingsbodem, zoals hij zelf had voorspeld: “Ik wil dat mijn lichaamskracht opgaat in de kracht van de boom. De dood heeft plaatsgemaakt voor nieuw leven.” Burbanks wetenschappelijke opvattingen worden wel Godslasterlijk gevonden maar Frida vindt ze fascinerend en bevrijdend. Ze betrekt zijn ideeën ook op zichzelf, ook zij voelt zich ‘een mix’.

Naaktstudies

Lady Cristina Hastings is de vrouw van Lord John Hastings, die Rivera assisteert bij zijn muurschilderingen in San Francisco. Beide dames raken bevriend en maken samen uitstapjes. Frida voelt zich helemaal thuis in het wereldje van de kunstenaars, fotografen en schrijvers. Van haar nieuwe vrienden maakt ze portretten.

Op de grens

Als ‘Carmen Rivera’ staat Frida in het midden van de compositie. Ze deelt die in tweeën. Met de vlag van Mexico wijst ze naar het afbrokkelende archeologische verleden van het land, naar tropische planten en symbolen van leven en dood. Tegenover Mexico zet ze de Verenigde Staten. Daar overheersen wolkenkrabbers en fabrieken. De natuur lijkt, door de vervuilde lucht en vele elektronische apparaten ver weg. Frida vergelijkt en bekritiseert beide landen. Ook ondermijnt ze Rivera’s verheerlijking van zowel het industriële noorden als het landelijke zuiden.

Frida ligt in bed. Lijntjes kronkelen uit haar hoofd als gedachten en gevoelens. In Amerika maakt ze steeds vaker symbolische zelfportretten. Die helpen om haar innerlijke wereld uit te drukken.

Miskraam

Wanneer Frida in Detroit aankomt, ontdekt ze dat ze zwanger is. In een brief aan haar dokter en vriend Leo Eloesser vertelt ze dat ze geprobeerd heeft abortus te plegen. Dat mislukt waarna ze overweegt het kind toch te krijgen. Ze krijgt echter een miskraam en bloedt bijna dood.

Ze verbeeldt haar heftige ervaring in een schokkend zelfportret vol symboliek. Praten over je miskraam was taboe, je miskraam schilderen al helemaal. Frida doet dat en nog eens confronterend én persoonlijk.

Enkele persoonlijke foto’s uit de collectie van het Museo Doloris Olmedo

Kahlo’s kledingstijl en -invloeden

Met haar doorlopende wenkbrauwen, haar grote kettingen en kleurrijke Tehuana-kleding, is Frida alom bekend.

Korsetten

Maar ook haar medische korsetten die ze omtoverde tot kunstwerken bieden inspiratie en kracht aan mensen over de hele wereld.

Kahlo tovert haar korsetten niet alleen om tot ware kunstwerken, maar laat ook zien hoe ze naar haar lichamelijke gebreken kijkt.

Rebozo

Een rebozo, een sjaal, zoals hieronder te zien, is niet weg te denken uit de Tehuana-garderobe. Ze worden in speciale ateliers met de hand geweven en versierd met geknoopte franjes.

Kahlo heeft rebozo’s in allerlei kleuren, er past er altijd wel eentje bij haar outfit. Ze draagt ze gedrapeerd om haar schouders, gewikkeld om haar hoofd of gekruist over haar lichaam. Zo creëert ze steeds een andere look.

In deze foto komen de zachte glans en het fijne weefsel van de rebozo mooi uit. Kahlo heeft de sjaal gecombineerd met ronde oorbellen. Haar vader maakte deze foto kort na de dood van haar moeder

Tehuana-outfit

De rok en blouse komen uit de stad Juchitãn de Zaragoza in Tehuantepec in het zuiden van Mexico. Kahlo heeft een voorliefde voor de kleding die daar wordt gemaakt. Ze draagt een groot deel van haar leven deze Tehuana-kostuums.

Op deze felgekleurde huipil is met kruissteken een gedurfd bloemenpatroon geborduurd. De banen zijn satijnen linten. Gecombineerd met de donkere rok valt de blouse extra op. De huipil is één vierkante lap stof, dubbelgevouwen en aan de zijkanten dichtgestikt met een uitsparing voor de armen. Geen gedoe met knopen of ritsen. Je trekt hem gewoon over je hoofd aan en uit

De Tehuana-stijl

Een korte blouse draagt prettig in het warme vochtige klimaat waar de Tehuana’s wonen. Kahlo heeft liever een langere huipil. “Ik moet enkellange rokken dragen, om mijn lelijke been te verbergen.” Daarom laat ze een strook aan de onderkant van haar blouse naaien. De rok is ook in Tehuana-stijl.

Combinaties

Steeds maakt Kahlo nieuwe combinaties door verschillende kleuren, materialen, sieraden en kapsels te combineren.

Pauw

Deze huipil is waarschijnlijk voor de verkoop gemaakt omdat de borduursels groter zijn dan op kleding die de lokale bevolking draagt. De rok met de satijnen band is speciaal voor Frida gemaakt.

Jas

Deze jas werd door Frida maar ook door Rivera gedragen…

Amputatie

De jaren voor haar dood kampte Kahlo met een ernstige infectie na een operatie aan haar wervelkolom en moest haar been geamputeerd worden.

Knalrood, luxueus leer, geborduurd met Chinees gouddraad, een blauwe strik met een rinkelend belletje. Ondanks de wanhoop na de amputatie van haar rechterbeen, laat Kahlo deze opvallende laarzen maken. ‘Wat een magnifieke benen! En wat werken ze toch goed voor me’, roept ze naar haar vrienden. Zwaar onder de invloed van pijnstillers danst ze op deze laarzen, –met haar prothese-, de Mexicaanse hoedendans voor hen.

‘Eeuwen van martelingen heb ik ondergaan en op sommige momenten verloor ik bijna mijn verstand’, schrijft ze. In een gedicht laat ze weten: ‘Ik zal weer kunnen lopen, ik zal weer kunnen schilderen. Mijn wil blijft.’

Borduurwerk op zijde met een Chinese touch, opvallende veters en belletjes. Je moet haar van ver al hebben aan horen komen. Deze enkellaarsjes zijn speciaal voor Kahlo gemaakt. Door ermee rond te lopen, laat ze zien dat ze creatief is en het leven van de zonnige kant bekijkt. De sleehak van de rechterschoen is verhoogd, omdat Frida’s rechterbeen door polio korter en misvormd is.

‘Mijn voet is nog steeds slecht. Ik weet wel dat er geen remedie is en dat zelfs huilen niet meer helpt’, schrijft Frida aan haar dokter Leo Eloesser in 1932. Hier is de voorkant van haar rechterschoen weggesneden om ruimte te geven aan haar tenen die door gangreen zijn aangetast.

Authentiek

Eigenlijk stond Frida, voor het oog van het kerkvolk-, in de schaduw van de kunst van Diego. Haar kunst kwam, ondoorzichtig, pas later tot wasdom. Ze wordt echter heden ten dagen nog gezien als toon eeld voor de emancipatie van vrouwen. Zo weigerde Kahlo pertinent om haar gezichts- en lichaamsbeharing te scheren.

Toen ze 47 jaar was, overleed Frida. Ze liet een briefje achter met de tekst: “Ik hoop dat het einde vrolijk is en hoop nooit meer terug te keren.”

Ik denk dat we best met mekaar op hadden kunnen schieten, Frida’s en ik. Mijn wenkbrauwen lopen weliswaar niet in elkaar over maar voordat de menopauze zijn intrede deed, moest ik regelmatig het scheermesje over mijn benen halen. Misschien delen we toch wat hormonale genen, wie zal het zeggen. Uiteindelijk zijn we allemaal één grote gezellige familie.